Herkes suyun yumuşak bir yapısı olduğunu bilir. Suyun her şeyi kesebildiğini ilk duyduğumda çok şaşırmıştım. Meğerse suyun kesemediği bir şey yokmuş. Bir su damlasının sürekli olarak bir taşın aynı noktasına uzun süre damlasıyla delindiğini duymuşsunuzdur. Bu delinme süresi, su damlasının ne kadar yüksekten damladığına bağlı. Yükseklik arttıkça hız da artmaktadır. Asıl mesele suyun kazandığı hızdır. Suyun aşındırmayla taşı delmesini gözlemlersiniz. 1960'larda suyun aşındırmasından ilham alan bir orman mühendisinin kereste kesimi için amaçladığı çalışmalarıyla su jeti ortaya çıkmıştır. 1982'den sonra su jetiyle metal kesimi yaygınlaşmıştır. Peki su jeti nedir?
Su jeti, sertlik derecesi fark etmeden, sert veya yumuşak malzeme ayırmaksızın aklınıza gelebilecek her türlü malzemeyi 0,1 mm kesme tolerans payıyla kesmeye yarayan, aşındırıcı malzeme destekli su bazlı bir araçtır. Kesici bir alet değildir. Aşındırarak kesmektedir. Su jetine aşındırıcı katıldığında daha sert parçaların da kesilmesi mümkün olmakta ve bu yönteme "aşındırı(abrasiv) su jeti" denmektedir. Su jeti içerisinde bulunan aşındırıcı amaçlı küçük kum taneleri, 4000-6000 bar arası basınçla dayanımı çok yüksek olan püskürtme ağzına kadar belirli kademelerde ilerleyerek geniş çaptan dar çaplı kanallara doğru maksimum gücü, kesilecek malzeme yüzeyine aktaran uca ulaşır. Burada asıl işi yapan sadece su değil aşındırıcı kum tanecikleridir. Bu yüksek basınçla 20-30 cm kalınlığındaki cam, mermer, metal, seramik gibi aklınıza gelebilecek her türlü malzemeyi kolaylıkla kesebilir. İşlem hızı yavaş olmasından dolayı Plazma ve CNC'ye göre zorunlu kalınmadıkça kullanılmaz.
Kesme olayı mekanik aşındırmayla olur. Malzeme istenilen açı, derinlik ve şekilde kesilebilir. Su jeti ile kesmenin diğer kesme yöntemlerine göre farkı, kesme ve aşındırma sırasında ısınma oluşmaz. Diğer kesme yöntemlerinde ısınma oluştuğunda malzemenin deforme olma ihtimali var. Su jeti ile kesme, eriyebilen veye yanabilen malzemelerin kesiminde daha çok tercih edilir. Su jeti, su veya su-aşındırıcı(abrasiv) karışımıyla çalışır. Sadece su ile de kesim yapılır. Çok sert malzemelerin kesiminde de aşındırıcı bölmesine aşındırıcı kum ilave edilerek kullanılır.
Aşındırıcı kum tanecikleri olarak önceden Silika kullanılırdı. Ama Silika kum tanecikleri solunduğunda insan sağlığına zarar verdiği için Garnet kum tanecikleri kullanılmaya başlandı.
Garnet doğal aşındırıcı kumdur. İçinde az oranda silis bulunur. Endüstride kullanımında toz ve Silika tozu oluşmaz.
Su jeti ile kesmenin avantajları ve dezavantajlarına bakacak olursak;
Avantajları:
- Yumuşak ve sert fark etmeksizin bütün malzemeleri keser,
- Kesme sırasında ısınma oluşmaz,
- Kesme bıçağını değiştirme gibi bir derdin olmaz,
- Düşük hata toleranslarıyla çalışır,
- Çevre dostudur. Tozma olmaz. Yüksek kalitede kesim yapar.
- Mikro çatlaklar oluşmaz.
Dezavantajları:
- Kurulum maliyeti ve parçaları pahalıdır,
- Sert malzemelerin kesimi için aşındırıcı toz eklenmesi gerekir,
- Kesme işlemi yavaştır,
- Kalın parçaların kesiminde, kesme izinde koniklik veya çarpık geometrik izler olur. Çünkü, su jeti malzemeye girdiği açıyla terk etmez.
Bu konu merak ettiğim bir konuydu. Umarım sizleri aydınlatabilmişimdir.